Bilinen bir büyüklükle aynı cinsten bilinmeyen büyüklüğün karşılaştırılma işlemine ölçme denir. Günlük hayatımızda ölçme işlemini yapıyoruzdur. Uzunluk, ağırlık ölçüyoruzdur. Yalnız elektrik ölçümleri günlük hayatımızda yaptığımız bu ölçümler kadar basit değildir. Bütün elektrik devrelerinin düzgün bir şekilde çalışması için elektrik büyüklüklerinin ölçülmesi ve bilinmesi gerekmektedir.

Bu yazımızda Elektriksel ölçü aletlerine giriş yapacağız. Hazırsanız başlayalım…

Elektriksel ölçü aletlerini gruplandıracak olursa,

1. Yapısına göre
2. Ölçtüğü büyüklüğün doğruluğuna gör
3. Gösterme şekline göre
4. Kullanım yerine göre

Bu gruplandırmalar, ölçtüğü büyüklüğün doğruluk derecesine göre, ölçü aletlerinin gösterme şekline göre ve kullanma yerine göre yapılmaktadır.

1) Yapısına Göre Ölçü Aletleri
Yapısına göre ölçü aletleri kendi aralarında ikiye ayrılırlar.

a) Analog Ölçü Aletleri

Ölçtüğü değeri skala taksimatı üzerinden ibre ile gösteren ölçü aletleri.

b) Dijital Ölçü Aletleri

Ölçtüğü değeri dijital bir gösterge de sayılarla gösteren ölçü aletleridir. Bu ölçü aletlerinin kullanımı kolay olup özellikleri anolog ölçü aletlerine göre daha fazladır.

Analog ve Dijital Ölçü Aletleri Arasındaki Dezavantajlar

2) Ölçtüğü Büyüklüğü Gösterme Şekline Göre
Ölçülen büyüklüğü çeşitli şekillerde yansıtan ölçü aletleri kendi aralarında üçe ayrılır.

a) Gösterge Ölçü Aletleri

Ölçtükleri büyüklüğü o andaki değeri skalasından veya göstergesinden gösteren, başka bir ölçüme geçildiğinde eski değeri kaybedip yeni ölçüm değerini gösteren ölçü aletleridir.

b) Kaydedicili Ölçü Aletleri

Ölçtükleri büyüklüğün değerini zamana bağlı olarak grafik kağıdı üzerine çizerek kayıt eden ölçü aletleridir. Geriye dönük ölçülen değerlerin okunması ve incelenmesi mümkündür.

c) Toplayıcı Ölçü Aletleri

Ölçtükleri büyüklüğün değerini zamana bağlı olarak toplayan ölçü aletleridir. Elektrik sayaçları örnek olarak verilebilir.

3) Kullanım Yerlerine Göre
Kullanım yerlerine göre ölçü aletleri kendi aralarında ikiye ayrılır.

a) Taşınabilir Ölçü Aletleri

Çoğunlukla atölye, işletme ve laboratuvar ortamlarında pratik ölçüm yapmak amacı ile kullanılan sabit bir yere monte edilmeyen ölçü aletleridir.

b) Pano Tipi Ölçü Aletleri

Sanayide, fabrikalarda ve atölyelerde, elektriki büyüklüklerin sık sık kontrol edilmesi istenen yerlerde kullanılır.

Çeşitli Elektriksel Ölçü Aleti Tanımları
Ampermetre: Doğru veya alternatif akım devrelerinde alıcının çektiği akımı ölçen ölçü aleti olup devreye seri bağlanır. Ampermetreler (A) harfi ile belirtilir.

Voltmetre: Doğru ve alternatif akım devresinin ya da devreye bağlı bir alıcının uçlarındaki gerilim değerini ölçmeye yarayan ölçü aleti olup devreye paralel bağlanır. Voltmetreler (V) harfi ile belirtilir.

Lcrmetre: Elektrik devrelerinde değişik amaçlar için kullanılan ve alıcı olarak görev yapan direnç, bobin ve kondansatörün; direnç, endüktans ve kapasite
değerlerini ölçen ölçü aletleridir. Lcrmetre ile doğru ölçüm yapabilmek için uygun kademe seçimi yapılmalıdır.

Wattmetre: Doğru ve alternatif akım devrelerinde alıcıların çektikleri elektriksel gücü ölçen aletleridir. Wattmetreler akım ve gerilim bobinlerine sahip olup akım bobini devreye seri, gerilim bobini devreye paralel bağlanır. Güç hesaplamalarda (P) harfi ile ifade edilir.

Frekansmetre: Alternatif akım devrelerinde elektrik enerjisinin frekansını ölçen aletlerdir. Frekansmetreler devreye paralel bağlanır ve (Hz) şeklinde ifade edilir.

Multimetre: Elektrik veya elektronik devrelerinde akım, gerilim, direnç, frekans endüktans ve kapasite ölçümü yapar. Bunların yanı sıra elektronik elemanların sağlamlık kontrolü ve uç tespiti işlemleri yapabilen tümleşik ölçü aletleridir. 

Osilaskop: Elektrik ve elektronik devrelerinde akım ve gerilimin değeri, frekans ve faz farkı ölçümlerini dijital veya analog ekranda grafiksel olarak gösteren aletlerdir. 

Elektrik Sayacı: Elektrik devrelerinde alıcıların harcadığı elektrik enerjisini, yani harcanan güç ile zaman çarpımını ölçen ölçü aletleridir. sayaçlarda akım ve gerilim bobini olmak üzere iki bobin bulunur. Akım bobini devreye seri, gerilim bobine devreye paralel bağlanır.

Ölçü aletleri konumuzun bir kısmını böyle anlattık. Bir sonraki bölümümüzde ölçü aletlerine ait terimleri, ölçü aletinin seçimi ve kullanımını bulabilirsiniz.

Ertan GÜVEN